Депрессия и тревожные расстройства достаточно часто встречаются у женщин в период беременности. По статистике, в США 8% – 6% женщин получали препараты антидепрессивного ряда. Лечение депрессии и тревожных расстройств во время беременности и в послеродовой период достаточно сложный, но важный процесс, так как при правильном подходе будет оказываться положительное влияние на женщину и ребёнка, а также на формирование детско-родительских отношений.
Однако, приём антидепрессантов в ранние сроки беременности может иметь негативное влияние на здоровье ребёнка. Некоторые антидепрессанты ассоциированы с появлением врождённых пороков сердца и других дефектов у плода. Но большинство исследований изучало лишь влияние препаратов из группы селективных ингибиторов обратного захвата серотонина (СИОЗС). Работ, посвящённых ингибиторам обратного захвата серотонина и норадреналина (ИОЗСН) и бупропиона, критически мало. При этом сложно проследить, вызваны ли врождённые пороки развития (ВПР) только лишь приёмом антидепрессантов в ранний период беременности или же имеет место быть влияние других факторов.
В декабре 2020 года в журнале JAMA Psychiatry было опубликовано исследование Kayla N. Anderson et all. С помощью базы данных исследования National Birth Defects Prevention Study (NBDPS) авторы изучили ассоциированность ВПР с приёмом антидепрессантов, по-возможности исключив влияние факторов окружающей среды. Они отобрали детей с ВПР, не связанных с генетическими или хромосомными нарушения. Группу контроля составили дети, родившиеся в той же местности и в том же месяце, что и соответствующие респонденты из основной группы. В период с 6-го до 24-го месяца после родов матерей опрашивали на предмет приёма флуоксетина, пароксетина, циталопрама, венлафаксина или бупропиона (о других антидепрессантах матери докладывали ранее, перед внесением информации в NBDPS) во время беременности или не позднее, чем за 3 месяца до неё. Во время разговора уточняли дозу и кратность приёма препаратов.
На раннем сроке беременности антидепрессивную терапии получали 1562 (5,1%) женщин из основной группы и 467 (4,1%) женщин из группы контроля. В группе контроля чаще применялись сертралин, флуоксетин, пароксетин, циталопрам, эсциталопрам, венлафаксин, бупропион. Женщины из группы контроля, принимавшие антидепрессанты, по сравнению с женщинами этой же группы, но не принимавших антидепрессанты, старше, имели лучшее образование, чаще сообщали о курении или употреблении алкоголя в ранний период беременности, уже имели по крайней мере одного ребёнка. При сравнении их с женщинами из группы контроля, получавших антидепрессанты вне раннего периода беременности, обнаружено отличие только в уровне образования.
При сравнении женщин, принимавших антидепрессанты в ранний период беременности, с женщинами без терапии, было обнаружено увеличение OR между приёмом пароксетина, флуоксетина, венлафаксина, бупропиона и ВПР. Эсциталопрам не выявлял такой связи.
Затем была исследована частота возникновения определённых видов ВПР путём её сравнения у детей матерей, принимавших антидепрессанты в раннем периоде беременности, и у матерей, находившихся на терапии вне данного периода.
Было проверено влияния на них внешних факторов. Авторы обнаружили, что приём флуоксетина коррелирует с коарктацией аорты, атрезией пищевода, цитолапрама – с нарушениями предсердножелудочковой перегородки, диафрагмальной грыжей, сертралина – с диафрагмальной грыжей, пароксетина – с анэнцефалией, краниорахишизисом, гастрошизисом, бупропиона – с диафрагмальной грыжей. Эсциталопрам практически не влиял на возникновение ВПР, а венлафаксин наоборот, коррелировал со многими из них.
Ранее данные о связи врождённых пороков сердца с антидепрессантами были получены без учёта влияния основного заболевания матери, авторы нового исследования предполагают, что ассоциированность между данными заболеваниями и препаратами может быть не столь однозначной из-за влияния на плод состояния матери, условий, в которых она проживает.
Среди антидепрессантов не из ряда СИОЗС венлафаксин продемонстрировал наибольшую частоту увеличения риска возникновения внесердечных ВПР. Ранее исследования демонстрировали противоречивые результаты: некоторые из них подтверждали ассоциированность венлафаксина с многими ВПР, а некоторые напротив, не обнаруживали связи между данным препаратом и нарушениями формирования плода.
Новое исследование с учётом состояния матери обнаружила ассоциированность бупропиона только с диафрагмальной грыжей. Предыдущие исследования, как и в случае венлафаксина, демонстрировали противоположные результаты: в одних не было связи между препаратом и каким-либо ВПР, другие же находили корреляцию с врождёнными пороками сердца.
Новое исследование имело ограничения. Во-первых, у базы данных NBDPS не было цели точно установить диагноз, в рамках которого были назначены антидепрессанты. Следовательно, установить отсутствие влияния состояния матери с максимальной точностью не удалось. Во-вторых, назначение препаратов происходило не рандомно, и авторы не могли проследить, чем были обусловлены выбор препарата, снижение или увеличение его дозировки, длительность лечения, необходимость продолжить его приём во время беременности: тяжестью состояния матери или риском рецидива.
Таким образом, лечение депрессии и тревожных расстройств в период беременннсти является непростой задачей. Новое исследование подчёркивает важность установления наиболее безопасных препаратов для терапии первой линии для данной группы пациентов. В настоящее время необходимо тщательно взвешивать риск и пользу приёма антидепрессантов при лечении тревожных и депрессивных расстройств у беременных.
Автор: Вирт К.О.
Источник: Kayla N. Anderson, Jennifer N. Lind, Regina M. Simeone, William V. Bobo, Allen A. Mitchell, Tiffany Riehle-Colarusso, Kara N. Polen, Jennita Reefhuis. Maternal Use of Specific Antidepressant Medications During Early Pregnancy and the Risk of Selected Birth Defects. JAMA Psychiatry.
http://psyandneuro.ru
Рубрика: Депрессия
Työelämässä voi pärjätä, vaikka mielenterveys horjuisi, osoittaa tuore väitös.
Mielenterveyskuntoutujia ei pitäisi lokeroida diagnoosien perusteella lieviin ja vakavasti sairastuneisiin, sanoo väitöstutkija Johanna Vilppola.
Väitöstutkija Johanna Vilppola uskoo, että jokaisella on ympärillään joku, jolla on haasteita mielenterveyden kanssa. Jos se et ole juuri sinä, se löytynee jostain hyvin läheltä sinua.
Tänään perjantaina Turun yliopistossa tarkastettavassa väitöskirjassaan kasvatustieteiden maisteri Vilppola esittää, ettei mielenterveyskuntoutujia pitäisi lokeroida diagnoosien perusteella lieviin ja vakavasti sairastuneisiin. Ihmisen työ- tai opiskelukykyä ei määritä vain diagnoosi, vaan huomioon pitäisi ottaa myös mielenterveyskuntoutujan oma arvio toimijuudesta.
Vilppola on luonut työkalun, jolla mielenterveyden haasteiden kanssa kamppailevat voidaan jaotella erilaisin kriteerein toimijoihin, taistelijoihin ja tipahtajiin. Näistä toimijat ovat karkeasti katsoen yhteiskunnallisesti aktiivinen joukko, taistelijat näkevät omassa arjessaan riskejä ja tipahtaneet ovat luovuttaneet.
Väitöskirjaa varten Vilppola analysoi 42 mielenterveyskuntoutujan elämänkerrontaa. Vipppola on koulutukseltaan muun muassa psykiatrinen sairaanhoitaja ja hän on toiminut kriisityössä.
Vilppolan mukaan mielenterveyskuntoutujat saatetaan nähdä edelleen yksipuolisena joukkona.
– Tutkimus ja työkokemus kuitenkin osoittavat, että jokainen tarina on erilainen. Niissä on samankaltaisuuksia ja samoja elementtejä, mutta ne painottuvat eri tavalla.
Vilppolan toiveena olisi, että jokaiselle pystyttäisiin tarjoamaan yksilöllisempää apua, jossa koko henkilöhistoria ja ihmisen omat vahvuudet tuotaisiin paremmin esille.
Mielenterveyden janalla
Mielenterveyden ongelmat näyttävät kasvavan esimerkiksi sairauspoissaolotilastoissa. Vuonna 2019 noin 84 000 suomalaista jäi yli yhdeksän päivän sairauslomalle mielenterveyden häiriöistä johtuen. Viime vuonna Kelan korvaamat sairauspoissaolot kääntyivät kuitenkin laskuun: siihen vaikutti muun muassa etätyöt ja yhteiskunnan sulkeminen.
Tutkimuksensa perusteella Johanna Vilppola on kiinnostunut myös siitä, mitä jää näiden tilastojen ulkopuolelle. Suomalaisilla työpaikoilla on monia, jotka pärjäävät ja sinnittelevät työelämässä mielenterveyden häiriöiden kanssa, mutta heidän määräänsä ei tilastoi kukaan.
– Masennus ja ahdistuneisuushäiriöt ovat meillä yleisiä, mutta ei ole tilastoa, paljonko on heitä, jotka kamppailevat niiden kanssa työelämässä. Ei näy se, kuinka paljon on onnistujia, jotka kamppailevat sen kanssa, säilyttävät oman toimintakykynsä ja identiteettinsä ja saavat palkkatuloja.
Johanna Vilppolalla on pitkä työkokemus mielenterveystyöstä. Osana väitöskirjaansa hän kehitti työkalun, jota voidaan käyttää helpottamaan mielenterveyskuntoutujan työ- ja opiskelukyvyn arviointia. Turun yliopisto
Kun väitöstutkija Johanna Vilppola puhuu mielenterveyden haasteiden kanssa elävistä, hän puhuu meistä. Siksi, että mielenterveyden haasteet koskevat koko väestöä, mutta myös sen tähden, ettei hän halua erotella ihmisiä meihin ja heihin.
Vilppola sanoo, että hänellä saattaa olla mielenterveyden oireilua esimerkiksi kuukauden päästä, sillä niin nopeasti mielenterveys saattaa hetkellisesti horjahtaa.
Unettomuus, parisuhde, teini-ikäiset lapset, vanhenevat vanhemmat – Vilppola luettelee syitä, jotka saattavat horjuttaa mielenterveyttä.
Siksi hän haluaisi, että mielenterveys nähtäisiin janana, jolle me kaikki voisimme asettua. Jana-ajattelun historia on 1800-luvulla, jolloin ranskalainen lääkäri Philippe Pinel ryhtyi puhumaan mielenterveyden haasteista. Vilppolan mukaan väitöstutkimus vahvistaa nyt tätä näkemystä.
– Liikumme janalla. Jos nukun huonosti, en ole niin vahva toimija kuin sellaisena päivänä, kun olen nukkunut hyvin. Se on myös lohdullista: sitä voi ajatella päivittäin, mikä on oma työkyky ja vapaa-aikakyky.
Vilppolan tutkimuksesta käykin ilmi, että mielenterveyskuntoutujat saattavat tarvita enemmän tukea eri elämänvaiheissa, oman toimijuutensa ja työkykynsä rajoissa.
Toivoa keskusteluun
Miten apua sitten voitaisiin tarjota yksilöllisemmin?
Vilppolan mielestä lähtökohta on ainakin yksinkertainen: toivottomia tapauksia ei ole. Hän sanoo, että toivon ylläpitäminen on ensisijaisen tärkeää ja mistä tahansa lähtökohdista tai diagnoosista voi kivuta janalla ylöspäin.
Vilppola jaotteli ihmisen toimintakyvyn neljään kategoriaan: yhteiskunnalliseen osallisuuteen, minän toimijuuteen, terveyteen ja reflektiokyky. Hänen mielestään nämä kaikki tulisi ottaa huomioon, kun puhutaan mielenterveydestä ja niistä kaikista voi löytyä apua mielenterveyden haasteisiin.
– Joku ei esimerkiksi innostu mindfulness-harjoittelusta, mutta joku, jolla on varat vähissä, saa onnistumisen kokemuksen siitä, että saa rahat riittämään. Siinä kasvaa itsetunto ja itseluottamus.
Osana väitöskirjaa Vilppola kehitti työkalun, jonka avulla mielenterveyskuntoutujat ja ammattilaiset voivat arvioida toimijuutta pisteytyksen avulla. Väitöskirjan ja pisteytystaulukon löydät täältä (siirryt toiseen palveluun).
В рубрику 