Частые депрессии приводят к уменьшению размера гиппокампа. Впрочем, скорее всего, повреждения этой зоны мозга обратимы, считают исследователи.
Гиппокамп – зона мозга, которая отвечает за долгосрочную память, формирование новых воспоминаний и связь эмоций с ними. 15 исследовательских институтов в нескольких странах мира провели совместные исследования, чтобы сравнить гиппокампы здоровых людей и людей с депрессией.1 Это позволило изучить томограммы мозга 8927 участников исследования, 1728 из которых в тот момент переживали депрессию. 65% участников из группы страдающих депрессией имели несколько эпизодов заболевания. Было показано, что у пациентов с повторной и невылеченной депрессией, а также у тех, кто заболел до 21 года, имеются выраженные повреждения гиппокампа. Этот результат говорит о важности своевременного лечения депрессии, особенно у подростков и молодых людей, уверены авторы исследования.
В Австралии проектом руководил профессор Сиднейского университете, член государственной комиссии по психическому здоровью Йэн Хики (Ian Hickie).2 У тех, кто столкнулся с депрессией впервые, сохраняется нормальный размер гиппокампа, поэтому особенно важно как можно скорее выявить и вылечить депрессию, чтобы предотвратить изменения, уверен психиатр. «Но чем больше депрессий человек пережил, тем сильнее уменьшается его гиппокамп».
Хотя гиппокамп играет важную роль в формировании и хранении новых воспоминаний, Йэн Хики объясняет, что память в данном случае – это не только запоминание паролей или решение кроссвордов: «Наше самоощущение зависит от того, насколько мы способны непрерывно осознавать свое место в мире. Состояние памяти – это не только запоминание, но и наше представление о себе». Во многих экспериментах на животных ранее было показано, что уменьшение гиппокампа приводит не только к изменениям памяти, но и к переменам в поведении; иными словами, повреждение гиппокама означает утрату некоторых функций.
«Мы видим подтверждения того, что при правильном лечении возможно восстановление, – продолжает психиатр. – В гиппокампе быстро регенерируют связи между клетками, разрушенные депрессией. При этом эффективное лечение подразумевает не только лекарства. Если у вас, например, нет работы, и вы сидите в комнате, ничего не делая, это может повлиять на уменьшение гиппокампа». Так что взаимодействие с социумом совершенно необходимо. «Кроме того, факты свидетельствуют о том, что у пациентов, которые пьют антидепрессанты, гиппокамп сохраняется в прежнем объеме, а значит, у этих лекарств может быть защитный эффект, – говорит Хики. – Но это не значит, что они должны быть единственным лекарством. На самом деле существует целый ряд возможных немедикаментозных способов лечения, о которых не нужно забывать, особенно когда речь идет о молодых людях».
1 Результаты исследования опубликованы в журнале Molecular Psychiatry на сайте nature.com
2 Автор книги «Депрессия выходит из тени: руководство по пониманию депрессии и ее лечению» (Depression out of the shadows: a guide to understanding depression and its treatment, Yale University Press, 2003).
Депрессия, она как алкоголизм: если ушел в глубокий запой однажды, а потом удалось выйти, то это совсем не значит, что теперь можно смело утверждать, что больше никогда, ни-ког-да это не повторится.
Как только начинается эйфория про то, что теперь я могу фигачить направо и налево без бережности и чуткости к себе, маятник обязательно рано или поздно качнется в другую сторону. И чем ярче была жадная эйфория «теперь никогда больше не будет депры и я могу и тот проект замутить, и этот одновременно, и быть еще жнецом, жрецом и на дуде игрецом», тем ярче будет очередной депрессивный эпизод.
Как красиво и точно сказала талантливейшая, на мой вкус, терапевт и психиатр Ксения Гетьман (Xenia Getman), психика человека, предрасположенного к депрессиям требует высокого качества обслуживания.
Это значит, что важно сохранять чувствительность не только к другим и к миру в целом, но в первую очередь чувствительность и отношение к себе.
И такое проявление означает, что важно быть в своем темпе, начиная от базовых потребностей: полноценно спать и питаться, заниматься физ. нагрузками, пить витамины осенью и весной (да, банальные земные вещи, но которые многое решают по части психических ресурсов), заканчивая потребностями более высокого плана: успевать соотноситься с собой и быть бережным при постановке задач и построении планов, в дисциплинарном порядке организовывать себе пространство для отдыха, который посвящен себе любимому (а не совмещен с интересами детей/друзей/родственников и пр.), и самое главное — тщательно присматриваться к людям, прежде чем приблизиться. Отползать на безопасную дистанцию, если сближение оказалось отравляющим. Даже если дистанцироваться «неудобно», «да все так делают и ничего», «это со мной что-то не так».
Депрессия как алкоголизм — если делать вид, что депрессивной части нет (а она всегда жива внутри, всегда заботится о том, что бы сохранить личность, вырубая нахрен все чувства и энергию в целом, если человек долго не слышит себя, игнорируя свои чувства и сигналы), то она начнет стучаться во снах, в неожиданных фантазиях, будить ночами, пытаясь напомнить о чем-то действительно важном, что остается неуслышанным-незамеченным из-за какой-либо погони, будь то то погоня за делами, отношениями или сверхценными идеями.
Депрессия сначала будит, говоря: проснись! заметь себя и то, что тебе важно! И если долго ее игнорировать, то она срывает все предохранители и укладывает на диван до тех пор, пока не будут найдены свои собственные смыслы для организации питательных и взаимных (это ключевые слова) отношений с миром.
Поэтому самое лучшее, намой вкус, что можно сделать, если вы склонны к депрессии — уважать ее. Знать, что она всегда рядом, дышит в спину, напоминая своим присутствием важность сохранять отношения с собой.
Itsemurhien ehkäisyyn toivottaisiin Suomessa paljon lisää panostusta. Itsemurhien määrät ovat olleet laskussa, mutta Suomessa edelleen noin 800 ihmistä kuolee oman käden kautta joka vuosi.
Mistä on kyse?
Suomessa tehdään eniten itsemurhia verrattuna muihin Pohjoismaihin.
Suomessa ei ole erillistä itsemurhien ehkäisyohjelmaa.
Suomen Mielenterveysseura on ajanut itsemurhien ehkäisyohjelmaa Suomeen viiden vuoden ajan.
Itsemurhan yrityksiä tapahtuu Suomessa vuosittain noin 10 000–20 000.
Suomen Mielenterveysseura on ajanut itsemurhien ehkäisyohjelmaa Suomeen jo viiden vuoden ajan.
Siinä linjattaisiin keinot siihen, miten itsemurhia saataisiin Suomessa kitkettyä. Niitä ovat esimerkiksi itsemurhaa yrittäneiden tukeminen, läheisten auttaminen ja ammattilaisten kouluttaminen.
WHO suosittelee itsemurhien ehkäisyohjelmaa kaikille jäsenmailleen.
Ohjelma ei kuitenkaan ole mennyt läpi eduskunnassa, vaikka sellainen on käytössä melkein kaikissa länsimaissa. Mielenterveysseuran kriisikeskustoiminnan johtajaa tämä kummaksuttaa.
– Tuntuu erikoiselta, että sitä ei ole hyväksytty. Meille on esimerkiksi sanottu, että tämä hallitus ei halua mitään uusia ohjelmia. Ihan sama miksi sitä kutsutaan, strategia tai ohjelma, mutta ei kuulemma voida strategiaakaan hyväksyä, Outi Ruishalme ihmettelee.
Ruishalme arvelee, että voi olla monia syitä sille, miksi poliitikot eivät ole Suomessa lämmenneet asialle.
– Asiahan on vaikea ja synkkä. Ehkä valtiovalta ei halua profiloitua sen kanssa.
Mielenterveysseuran kriisikeskustoiminnan johtaja Outi Ruishalme.Katriina Laine / Yle
Suomessa on ollut Ruishalmeen mukaan käytössä itsemurhien ehkäisyyn liittyvä projekti 80-luvun puolella, joka oli toiminnassa yhteensä kymmenen vuotta. Projekti oli kansanterveyslaitoksen hallinnoima.
Siihen liittyi muun muassa tutkimusta ja koulutuksia. Projekti menestyi hyvin ja oli arvostettu kansainvälisesti. Sen suosituksia ei olla kuitenkaan seurattu tai käytetty enää vuoden 1995 jälkeen.
Skotlanti tarttui ongelmaan hyvin tuloksin
Suomen Mielenterveysseura on käynyt katsomassa paikan päällä Skotlannissa, miten itsemurhien ehkäisyohjelmaa on sovellettu käytännössä. Maan asukasmäärä on suunnilleen sama kuin Suomessa.
Skotlannissa toimii esimerkiksi yksikkö, joka tutkii kaikki maassa tapahtuneet itsemurhat ja mahdollisuuksien mukaan myös itsemurhien yritykset.
Outi Ruishalme kertoo, että tämän työn myötä Skotlannin itsemurhatilanne tarkentui todella paljon. Sen avulla maassa pystyttiin esimerkiksi reagoimaan asioihin, jotka näyttivät vaikuttavan itsemurhien tekemiseen.
Ehkäisyohjelman käyttöönoton jälkeen itsemurhien määrä on vähentynyt Skotlannissa 19 prosenttia.
– Ohjelmaan kuuluvat esimerkiksi sekä hoitohenkilökunnan että poliisien kouluttaminen. Siinä käydään läpi sekin, miten itsemurha-aikeet osataan tunnistaa ja ottaa puheeksi sellaisen ihmisen kanssa, jolla on riski päätyä siihen, Ruishalme selventää.
Rahapula vaivaa
Kukkaron nyörit ovat kuitenkin tiukalla.
Sosiaali- ja terveysministeriön neuvotteleva virkamies Meri Larivaara kertoo, että mielenterveysseuran ajamaan itsemurhien ehkäisyohjelmaan ei ole STM:ssä erillistä taloudellista tai henkilöresurssia
Tällä hetkellä hallituksella on meneillään kärkihanke, jonka tarkoituksena on Larivaaran mukaan edistää terveyttä ja hyvinvointia sekä vähentää eriarvoisuutta.
Meillä on tällä hetkellä tilanteita, joissa itsemurhat tilastoidaan onnettomuudeksi.
MERI LARIVAARA
Samassa yhteydessä tehdään työtä myös itsemurhien ehkäisemiseen.
– Niin paljon rahaa kärkihankkeelle ei kuitenkaan ole, että se riittäisi erilliseen itsemurhien ehkäisyohjelmaan, Meri Larivaara sanoo.
Hänen mukaansa STM yrittääkin mieluummin laatia laajempia linjauksia kuin erillisiä ohjelmia.
– Pyrimme siihen, ettei meillä olisi esimerkiksi eri ohjelmia syrjäytymisen ja itsemurhien ehkäisemiseen, vaan ne koottaisiin kokonaisuudeksi. Kunnissa on monesti tuska siitä, että meillä on yhtä aikaa menossa 35 ohjelmaa, joita heidän pitäisi toteuttaa.
Itsemurhia tilastoidaan onnettomuuksiksi
Mielenterveysseuran mukaan ampuma-aseiden ja myrkyllisten aineiden saatavuuden rajoittaminen on monissa maissa vähentänyt itsemurhakuolemia. Seura haluaisikin, että lainsäädännöllä rajoitettaisiin itsemurhavälineiden saatavuutta.
STM ei kuitenkaan lähde ajamaan aseiden saatavuuden vähentämistä omissa linjauksissaan, koska se on Meri Larivaaran mukaan «poliittisesti kuuma aihe».
– Me emme pysty myöskään kovin vahvasti edistämään terveyspalvelujen parantamista osana laajempia hyvinvoinnin edistämisen linjauksia. Kärkihankkeen osana vahvistetaan perusterveydenhuollon lääkäreiden ja terveydenhoitajien osaamista itsemurhien ehkäisyssä.
Asiahan on vaikea ja synkkä. Ehkä valtiovalta ei halua profiloitua sen kanssa.
OUTI RUISHALME
Itsemurhien tutkiminen sen sijaan on asia, joka voitaisiin Larivaaran mielestä lisätä myös heidän suunnitelmiinsa. Itsemurhien ehkäisy voisi helpottua, mikäli niihin johtaneet syyt ja tekotavat olisi laajemmin tiedossa.
– Meillä on esimerkiksi tällä hetkellä tilanteita, joissa itsemurhat tilastoidaan väärin onnettomuudeksi, hän huomauttaa.
Tällaisia ovat muun muassa tarkoituksella tehdyt lääkkeiden yliannostukset tai kolarit.
Mielenterveysseura aikoo Outi Ruishalmeen mukaan edelleen yrittää saada Suomeen omaa itsemurhien ehkäisyohjelmaa, vaikka sille ei ole toistaiseksi lämmetty.
– Meidän mielestämme sen pitäisi nimenomaan olla tällainen kokonaisvaltainen ohjelma. Sellaisen toimivuudesta on kuitenkin näyttöä. Ja onhan siitä olemassa myös maailmanterveysjärjestö WHO:n suositus.
Lisätty klo 13:58 tietoa suomessa 80–90-luvuilla toimineesta itsemurhien ehkäisyyn liittyneestä projektista.
Частые депрессии приводят к уменьшению размера гиппокампа. Впрочем, скорее всего, повреждения этой зоны мозга обратимы, считают исследователи.
Депрессия, она как алкоголизм: если ушел в глубокий запой однажды, а потом удалось выйти, то это совсем не значит, что теперь можно смело утверждать, что больше никогда, ни-ког-да это не повторится.
Itsemurhien ehkäisyyn toivottaisiin Suomessa paljon lisää panostusta. Itsemurhien määrät ovat olleet laskussa, mutta Suomessa edelleen noin 800 ihmistä kuolee oman käden kautta joka vuosi.
